Epigenetik miras yaratılıştan gelen davranışların olup olmadığının anlaşılabilmesi için merak edilen bir konudur. Dünyaya gelen kişiler atalarından almış oldukları bazı genlerin değişime uğraması sonucu bazı hastalıklarla karşılaşabilirler. Özellikle anne ve babadan çocuklara çeşitli hastalıkların geçebildiği de görülmüştür.
Epigenetik Nedir?
Epigenetik miras anne ve baba başta olmak üzere büyüklerden hem psikolojik hem de fiziksel olarak alınan özellikleri açıklamak için kullanılır. Yaş ilerledikçe kişiler anne ve babasına daha çok benzediğini fark eder. Anne ve babasının hissetmiş olduğu kaygıları ve günlük olarak yapmış olduğu alışkanlıkları yaş ilerledikçe bireylerde görebilmek mümkündür.
Kalıtım ve aileden geçen miras hakkında yapılan araştırmalar bebeklerin aile büyüklerinden fiziksel ve psikolojik bazı özellikleri aldığını göstermiştir. Anne babadan geçen psikolojik bu davranışlar çocukları etkileyebildiği gibi birkaç kuşak sonraki torunlarını dahi etkileyebilecek güçtedir.
Epigenetik Değişiklikler Nelerdir?
Epigenetik miras bireylerin DNA’sında yer alan dizilim haricindeki faktörlerin kontrol edilmesi durumu olarak açıklanabilir. Vücutta meydana gelen epigenetik değişiklikler sonucunda genlerin değişime uğraması ve hangi proteinleri kopyalayacağına karar vermesi sağlanır. Epigenetik hücrelerin aynı DNA’ya sahip olmasına rağmen vücutta bulunan hücre türleri nedeniyle değiştiğini açıklar. Hücrelerde meydana gelen bu değişimler ise gen grupları nedeniyle ortaya çıkar.
Bireylerin gen gruplarında meydana gelen açılma veya kapanma gibi durumlar nedeniyle vücut hücrelerinde bazı değişiklikler meydana gelebilir. Hücrelerde meydana gelen bu değişiklikler epigenetik değişim olarak açıklanabilir. Epigenetik değişimin meydana gelebilmesi için DNA metilasyonu, histon modifikasyonları ve RNA bağlantılı susturma gibi pek çok yöntem olduğu bilinir.
Epigenetik Aktarım Nedir?
Epigenetik miras epigenetik kalıtım olarak da açıklanabilir. Hücrelerde meydana gelen değişimler moleküllerin DNA parçalarına bağlanması, histonlarda modifikasyonların meydana gelmesi ve protein olarak kodlanamayan RNA’ların ortaya çıkması gibi nedenler ile meydana gelebilir. Farklı nedenler sonucunda meydana gelen epigenetik modifikasyonlar kalıtsal bazı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Nesiller öncesinde meydana gelen bir epigenetik modifikasyonun ardından vücutta meydana gelen kalıtsal değişimler nesilden nesile aktarılır.
Epigenetik kalıtım sayesinde bireylerin anne babasından fiziksel özelliklerini aldığı gibi onların genlerinde meydana gelen değişimleri de miras olarak alabilir. Anne ve babası belirli dönemlerde travmaya maruz kalan kişiler annesinin bu travmayı atlatamaması nedeniyle kendi hayatında da bu travma ile karşılaşılabilir. Anneden çocuğa geçen bu travma birkaç nesil sonraki bireylere dahi aktarılabilir.
Epigenetik Miras Örnekleri
Epigenetik miras büyüklerde meydana gelen psikolojik travmaların çocuklarına hatta torunlarına geçmesi durumu olarak açıklanabilir. Epigenetik mirasın en net örnekleri arasında soykırım gibi olayların yaşanmasını gösterilebilir. Anne veya babası soykırıma maruz kalmış olan çocukların yaşamış olduğu bazı psikolojik problemlerin soykırıma maruz kalan kişilerle aynı olduğu görülür. Çocuklar bizzat soykırıma şahit olmasa dahi anne ve babalarının soykırıma şahitlik etmesi sonucunda aktarılan hücreler ile soykırım yaşamış gibi tepkiler verebilirler.
Epigenetik mirasa gösterilebilecek bir diğer örnek ise yapılan bir deney ile ortaya çıkmıştır. Gerçekleştirilen deneyler erkek fareler üzerinde uygulanmıştır ve erkek farelere kiraz çiçeği koklatılırken elektroşok verilmiştir. 10 gün boyunca kiraz çiçeği koklatılan erkek fareler elektroşok yemeye devam etmiştir. 10 gün sonra sonlandırılan deneyde farelerin kiraz çiçeği kokusundan korkmaya başladığı gözlemlenmiştir. Bu deneyin gerçekleştirilmesinin ardından ileriki nesillerde kiraz çiçeğinden korkan farelerin ürediği görülmüştür. Deneye maruz kalan erkek farelerin çocuklarında ve torunlarında kiraz çiçeği kokusuna karşı bir reseptörün ortaya çıktığı görülmüştür. Deneye maruz kalan farelerin çocukları ve torunları herhangi bir elektroşok durumu ile karşılaşmasa dahi kiraz çiçeğinden korkarak tepki vermiştir. Elektroşoka maruz bırakılan erkek farelerin torunları yaşanılan gen değişikliği ile atalarının yaşamış olduğu korkuyu kendileri yaşamış gibi hissetmiştir.
Epigenetik mirasın gelecek nesillere gen değişim nedeniyle psikolojik bazı aktarımlar yaptığı görüldüğü gibi bazı hastalıkları da aktardığı görülmüştür. Özellikle kanser hastalığı ailesinde görülen bireylerin ileride kanser hastalığına daha fazla yakalandığı açıklanmıştır.